Gezi Notları - Bergama Antik Kenti

Türkiye'nin en önemli tarih ve turizm kentlerinden biridir Bergama. Öyle ki, dev Roma tiyatroları, sağlık tapınakları, amfitiyatroları, tümülüsleriyle adeta bir "açıkhava müzesi" gibidir. Tarihte bir çok ilk, Bergama'nın bereketli topraklarından günümüze kadar ulaşmış, tarihin seyrini değiştirmiştir.

Bergama, Ege Bölgesi'nin Bakırçay çukuru içinde yer alan, İzmir'e bağlı büyük bir ilçedir. Bergama'da ilk yerleşimler, M.Ö 6. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Bergama Hellenistik, Krallık dönemi, Roma, Bizans, ve Osmanlı dönemini yaşamış, bu dönemlerde inşa edilen birçok önemli yapı günümüze kadar ulaşmış, Bergama'yı tarihi açıdan değerli kılmıştır. Bergama, aslı Luwi dilinden Parag(u)ama "yüksek yerin halkı" manasına gelen kelimeden türemiş, Helen dilinin etkileriyle "Bergama" halini alarak 'kale' anlamına gelen bir sözcüğe dönüşmüştür. Bergama, tarih boyunca birçok uygarlığın hakimiyeti altına girmiş, Hellenistik dönemin en önemli kültür ve tarih merkezi olmuş, milattan sonra Türklerin Anadolu'yu hakimiyeti altına almasıyla birlikte bu önemli tarihi kent, bugünkü sınırlarımızda yer almıştır.

Şehrin ilk yerleşim yeri, Akropol'dür. Akropol'ün içinde dünyaca ünlü Zeus Sunağı, Dionysos Tapınağı, Athena Tapınağı ve Demeter Tapınağı inşa edilmiştir. Bu yapıların içinde en önemlisi ve ünlüsü olan Zeus Sunağı, geçmiş zamanda bazı nedenlerden ötürü Almanya'ya taşınmış, günümüzde Berlin'de Pergamon Museum'da sergilenmektedir. Zeus Sunağı, dünyada heykelcilik sanatının ilk örneklerindendir. İçinde 200 bin tomar kitap barındıran bir kütüphane de Akropol'de yer almaktadır. Bergama'nın adını duyurmasındaki en önemli yapı olan Asklepion sağlık yurdunun temelleri, o dönemde Bergama'da yaşayan ve "Eczacılığın Babası" olarak bilinen Hekim Galenos tarafından atılmış, zaman içinde ilk defa şifalı sularda cilt hastalıklarının tedavisinin yapıldığı, ilk defa telkin yöntemiyle psikoterapi yönteminin uygulandığı bir sağlık merkezi halini almıştır. Dünyanın dört bir yerinden gelen hastaların Asklepion'da şifa bulduğu bilinmektedir. Bugün de, her yıl mayıs ayında dünyanın dört bir yerinden uzmanların katıldığı psikoterapi konferansları Asklepion'da düzenlenmekte, bu tarihi mekanın önemi vurgulanmaktadır.

Akropol'ün Hıristiyanlar için de önemi büyüktür. Mısır tanrıları için yapılan tapınak Sarepeion (Bazilika), dönem içinde St. Jean Kilisesi olarak, Hıristiyanlar için önemli bir yer haline gelmiştir. Bugün Bazilika, dünyada ilk yedi kilise içinde yer almaktadır.

Bergama'nın bu kadar değerli olmasını sağlayan insanlık tarihindeki ilkler şöyle sıralanmaktadır:

1.Deriden kağıt yapımı olan, ilk Parşömen,
2.200 bin ciltlik kitaba sahip olan, ilk Asya Kütüphanesi,
3.İlk büyük sağlık yurdu (hastane), Aslepion,
4.İlk telkinle tedavi yöntemi olan, Psikoterapi,
5.Müzik, tiyatro, spor, güneş ve çamurla yapılan, ilk doğal tedavi,
6.Bitkisel ilaçlarla tedavi şekli olan ilk Farmakoloji,
7.İlk afyon maddeli ilaç,
8.Sağlık altyapısı olan, ilk kent hijyeni,
9.İlk tıp ve eczacılığın simgesi olan, Yılanlı Sütun,
10.İlk mühendislik olan, “U” borusu yöntemi ile Trigonometri,
11.İlk kent imar yasası,
12.İlk kent çarşı-Pazar yasası,
13.İlk komün devleti,
14.İlk grev ve toplu sözleşme, (MÖ 248’de ücretli askerlere, 1. Eumenes haklarını vermiştir)
15.İlk dört tiyatrolu kent,
16.İlk ve en dik tiyatrolu kent,
17.İlk meslek sendikaları ve sendika konfederasyonu,
18.İlk üç dereceli öğretim, (ilk, orta, lise)
19.İlk ve en büyük sunak, Zeus Suağı,
20.İlk kazı müzesi, (Arkeoloji deposu ve sonra müze)
21.İlk ahşap sahneli tiyatro,
22.İlk yedi kiliseden birisi, Bazilika,
23.İlk batı Türkçesi grameri, (Bergamalı Kadri Efendi’nin Müyesseretü’l Ulum adlı yapıtı)
24.İlk işgali kıran kent, (15 Haziran 1919) ve
25.İlki 1937 yılında düzenlenen, ilk yerel festival yapan şehir

Bergama Antik Kenti, Türkiye'nin de, dünyanın da en önemli antik kentlerinden biridir. İçinde barındırdığı insanlık tarihine ışık tutan yapılarıyla, kültürel mirasa katkı sağlayan amfitiyatroları, kütüphaneleri, tapınaklarıyla başlı başına bir şaheserdir. Tapınakların, sağlık merkezinin, tiyatroların arasında gezinirken vaktin nasıl geçtiğini anlamazsınız, zira bu antik kenti keşfederken antik çağlara yolculuk yapıyormuşçasına gerçek dünyadan uzaklaşırsınız. Ülkemizde böylesine önemli ve değerli kültürel bir miras barındığı için, İzmir'e de 102 km'lik bir mesafede yer aldığından kolayca ulaşılabileceği için gidip görmekte fayda var. Emin olun, ziyaret ettiğinizde Bergama Antik Kenti'nin büyüsüne kapılacaksınız.

Not: Bu yazı Haber Eylül'ün bu ayki sayısında yayınlanmıştır.